Hamilelikte ortaya çıkan şeker hastalığı, tıbbi adıyla gestasyonel diyabet, gebelik döneminde kadınların karşılaşabileceği en önemli sağlık sorunlarından biridir. Genellikle gebelikle birlikte başlayan ve doğumdan sonra kaybolan bu geçici diyabet türü, hem anne hem de bebek sağlığı açısından ciddi riskler taşıyor. Uzmanlar, gebelik şekeri tespit edilen kadınların, doğumdan sonra tip 2 diyabet geliştirme olasılıklarının oldukça yüksek olduğuna dikkat çekiyor.
Gestasyonel diyabet, tip 1 ve tip 2 diyabetten farklı olarak sadece hamilelik sürecinde ortaya çıkıyor ve glukoz toleransındaki bozulma ile kendini gösteriyor. Sağlıklı bir gebelikte açlık kan şekerinin 90 mg/dl’nin, tokluk kan şekerinin ise 120 mg/dl’nin altında, HbA1C değerinin ise %6’nın altında olması bekleniyor. Bu değerlerin üzerine çıkıldığında ise gestasyonel diyabetten söz ediliyor.
Kimler Risk Altında?
Gestasyonel diyabet için risk grupları oldukça geniş. Özellikle şu kişiler daha yüksek risk taşıyor:
-
Ailesinde şeker hastalığı bulunanlar
-
Vücut kitle indeksi yüksek olan yani obez bireyler
-
Daha önceki gebeliklerinde şeker hastalığı yaşamış olanlar
-
Afro-Amerikan, Asyalı veya Latin kökenli kadınlar
-
Gebelik sırasında kortizon tedavisi görenler
-
Gebelikten önce glukoz tolerans bozukluğu tanısı alanlar
Uzmanlar, bu gruplardaki kadınların gebeliğin başından itibaren şeker hastalığı yönünden izlenmesi gerektiğini belirtiyor.
Gestasyonel Diyabet Tanısı Nasıl Konulur?
Gestasyonel diyabetin tespiti için en yaygın yöntem glukoz yükleme testidir. İlk aşamada gebeye 50 gram glukoz verilir ve bir saat sonra kan şekeri ölçülür. Değer 140 mg/dl’nin üzerinde çıkarsa ikinci aşama olan 100 gramlık test yapılır. Bu testte birinci, ikinci ve üçüncü saatlerde kan şekeri düzeyleri izlenir. En az iki değerin yüksek çıkması durumunda gestasyonel diyabet tanısı kesinleşir.
Riskli gebeler mümkün olan en erken dönemde bu testten geçirilirken, risk taşımayan anne adaylarına ise 24–28. gebelik haftaları arasında test önerilir.
Hamilelikte Şeker Hastalığı Hangi Riskleri Taşır?
Gestasyonel diyabet yalnızca anne adayı için değil, anne karnındaki bebek ve doğumdan sonra dünyaya gelen bebek için de riskler barındırır.
Anneye Ait Riskler:
-
Düşük yapma
-
Hiperglisemi (kan şekerinin yükselmesi)
-
Hipoglisemi (kan şekerinin düşmesi)
-
Böbrek, göz gibi organ hasarları
-
Preeklampsi (gebelik zehirlenmesi)
-
İdrar yolu enfeksiyonları
-
Kansızlık (anemi)
-
Sezaryen doğum oranında artış
-
Doğum sonrası kanama ve enfeksiyon riski
Anne Karnındaki Bebeğe Ait Riskler:
-
Doğumsal anomaliler (kalp, sinir sistemi bozuklukları)
-
Gelişme geriliği
-
Suyun fazla ya da az olması
-
İri bebek (makrozomi)
-
Erken doğum
-
Zor doğum ve doğum travmaları
Yenidoğan Döneminde Görülen Riskler:
-
Solunum sıkıntısı
-
Hipoglisemi
-
Sarılık
-
Yeni doğan ölümü
Tüm bu riskler göz önünde bulundurulduğunda, gestasyonel diyabetin erken tanı ve etkili tedaviyle kontrol altına alınması hayati önem taşıyor.
Hamilelikte Şeker Hastalığının Tedavisi Nasıl Yapılır?
Gestasyonel diyabet tanısı konulan anne adaylarının kan şekeri düzeyleri sıkı şekilde takip edilmelidir. Hedeflenen değerler:
-
Açlık kan şekeri: 90 mg/dl’nin altında
-
Tokluk kan şekeri: 1. saat 140 mg/dl, 2. saat 120 mg/dl’nin altında
1. Tıbbi Beslenme Tedavisi
Gebelikte şeker kontrolünün ilk adımı, diyetisyen eşliğinde planlanan tıbbi beslenme tedavisidir. Bu diyette amaç, anne adayının yeterli ve dengeli şekilde kilo almasını sağlarken kan şekerinin de stabil kalmasına yardımcı olmaktır. Rafine karbonhidratlardan uzak durulmalı, lifli ve glisemik indeksi düşük gıdalar tercih edilmelidir.
2. Egzersiz
Hafif tempolu yürüyüşler gibi zorlayıcı olmayan egzersizler, insülin hassasiyetini artırarak şekerin daha kolay kontrol altına alınmasına yardımcı olur. Ancak egzersizler mutlaka doktor onayıyla yapılmalıdır.
3. İnsülin Tedavisi
Kan şekeri hedef değerlere diyet ve egzersizle düşürülemezse, insülin tedavisine başlanabilir. Uzmanlar, gebelikte ağızdan alınan diyabet ilaçlarının güvenli olmadığına dikkat çekerek, insülin kullanımının tercih edilmesi gerektiğini vurguluyor.
4. Hijyen ve Takip
Düzenli doktor kontrolleri, kan şekeri ölçümleri ve belirtilerin izlenmesi, gebelikte şeker hastalığı ile başa çıkmada kritik rol oynar. Aynı zamanda doğum sonrası ilk 6 ayda annenin şeker durumu tekrar değerlendirilmelidir.
Uzmanlardan Uyarı: Tedavi Edilmezse Kalıcı Diyabete Dönüşebilir
Gebelik diyabeti, doğumdan sonra kaybolsa bile uyarıcı bir işarettir. Uzmanlar, gestasyonel diyabet geçiren kadınların sonraki yaşamlarında tip 2 diyabet geliştirme risklerinin normal bireylere göre çok daha yüksek olduğunu hatırlatıyor. Bu nedenle doğum sonrası takip ve yaşam tarzı düzenlemeleri hayati önem taşır.