Tilavet secdesi, Kur’an-ı Kerim’deki secde ayetlerinden biri okunduğunda, okuyan, dinleyen veya işiten kişilerin secdeye gitmesiyle gerçekleştirilen bir ibadettir.
Bu ibadet, İslam’da hem farz hem de sünnet olan secdelerden farklıdır çünkü bu secde, namaz dışında da yapılabilir ve Kur’an’ın belirli bir ayetinin okunuşuna bağlı olarak gerçekleştirilir.
Şafi Mezhebine Göre Tilavet Secdesi
Şafi mezhebine göre, tilavet secdesi sünnettir. Bu secdenin yapılması, özellikle secde ayetleri okunduğunda, Müslümanlar arasında bir gelenek haline gelmiş ve birçok hadisle de desteklenmiştir. Şafi mezhebi, bu secdenin yapılmasını özendiren ve teşvik eden bir yaklaşım benimsemiştir. İmam Şafi’ye göre, bir kişi secde ayeti okuduğunda, secde etmek sünnet olur. Bu secdeyi yapan kişinin sevap kazanacağına inanılır. Şafi mezhebine göre secde yapılması gerektiği kabul edilen âyetlerden birini okuyan kimse, secde etmeli ve secdeye varması, bu ibadeti yerine getirdiği anlamına gelir.
Tilavet Secdesi Nasıl Yapılır?
Şafi mezhebine göre, tilavet secdesi, namazda ya da namaz dışında yapılabilir. Namaz dışında yapılacaksa kişi, kalben niyet eder, ardından ellerini omuz hizasına kadar kaldırarak iftitah tekbirini alır. Ellerini kaldırmadan, tekbir alarak namaz secdesi gibi bir secde yapar. Secdeden kalktıktan sonra oturur ve ardından selam verir.
Namazda ise, bir kişi secde ayeti okuduğunda, secde etmek için niyet etmesi gerekmektedir. Niyet, yalnızca kalben yapılmalıdır, dil ile niyet edilmesi namazı bozar. Ayrıca, bu secdeyi yapan kişi, secdeyi yapmak için doğru niyetle secde etmelidir. Eğer kişi imamla birlikte namaz kılıyorsa, imamın niyeti yeterlidir, bu durumda kişinin ayrıca niyet etmesine gerek yoktur. Namazdaki kişi, secde ayetini kendisi okursa, secdeyi bu şekilde yerine getirmelidir.
Secde Ayetlerinin Şafi Mezhebine Göre Hükmü
Şafi mezhebine göre, Kur’an-ı Kerim’de bulunan secde ayetleri okunduğunda, secde yapılması sünnettir. Şafi mezhebi, özellikle Peygamber Efendimiz (sav) ve sahabe dönemine dair rivayetlere dayanarak, tilavet secdesinin sünnet olduğuna hükmetmiştir. Abdullah b. Ömer’in rivayetinde, Peygamber Efendimiz (sav), Kur’an okurken secde ayetlerine geldiğinde secde yapar ve sahabe de ona uyarak secde ederdi. Peygamber Efendimiz’in bu uygulaması, tilavet secdesinin sünnet olduğuna dair güçlü bir delildir.
Secde Ayetleri
Kur’an-ı Kerim’de 14 tane secde ayeti bulunmaktadır. Bu ayetlerin okunduğu durumlarda secde yapılması gerektiği kabul edilir. Şafi mezhebine göre, secde ayetleri okunduğunda secde etmek, bu ibadeti yerine getirenler için büyük sevap kaynağıdır. Şafi mezhebi, bu ayetlerin okunmasını ve dinlenmesini teşvik eder, çünkü tilavet secdesi bir ibadet olarak kabul edilir.
İmam Şafi’nin Tavsiye Ettiği Dualar
İmam Şafi, tilavet secdesi sırasında bazı özel duaların okunmasını tavsiye etmiştir. Bunlardan biri, “Sübhane Rabbiye’l-A’lâ” duasıdır. Bu dua secdede üç defa okunabilir ve secdenin özünü yansıtan bir anlam taşır. Ayrıca, secdede okunabilecek bir diğer dua ise şu şekildedir:
“سَجَدَ وَجْهِيَ لِلَّذِي خَلَقَهُ، وصوّره، وَشَقَّ سَمْعَهُ وبَصَرَهُ، بِحَوْلِهِ وَقُوَّتِهِ، اللَّهُمَّ اكْتُبْ لِي بِهَا عِنْدَكَ أجْراً، وَضَعْ عَنِّي بِهَا وِزْرَاً، وَاجْعَلْهَا لِي عِندَكَ ذُخْراً، وَتَقَبَّلْهَا مِنِّي كَمَا تَقَبَّلْتَهَا مِنْ عَبْدِكَ دَاوُدَ”
Bu dua, kişinin yüzünü yaratan, şekillendiren ve ona göz ve kulak veren Allah’a secde ettiğini ifade eder. Aynı zamanda secdenin, Allah tarafından kabul edilmesi ve sevap yazılması için dua edilir.
İmam Şafi ayrıca, şu ayet-i kerimenin tilavet secdesi esnasında okunmasını tercih etmiştir:
“سُبْحَانَ رَبِّنَا إِنْ كَانَ وَعْدُ رَبِّنَا لَمَفْعُولًا” (İsra, 108)
Bu dua, Allah’ın vaadinin kesinlikle yerine geleceğini ifade eder ve secde esnasında okunması tavsiye edilir.
Tilavet Secdesiyle İlgili Şartlar
Tilavet secdesi yaparken, bazı şartların yerine getirilmesi gerekir. Bu şartlar arasında abdestli olmak, secdeyi okuma kastıyla yapmak, secde ayetinin tamamını okumak, ve namazda olmamak yer alır. Secde ayeti okunduktan sonra, hemen secdeye varmak sünnettir, ancak bir mazeret nedeniyle geç yapılması da mümkündür.
Tilavet Secdesinin Kazası
Tilavet secdesi, kuralları gereği geciktirilmesi durumunda kaza edilmez. Ancak, uzun bir süre sonra yapmayı unutan kişi, secdeyi kazaya bırakmamalıdır. Eğer secdeyi hemen yapmazsa, bu geçerliliğini yitirir ve secde edilmesi gerekmez.
Binek Üzerinde Tilavet Secdesi
Seferde bulunan bir kimse, binek üzerindeyken tilavet secdesini yaparken imâ ile, yani başını eğerek bu secdeyi yapabilir. Binek üzerinde yapılan secde geçerli olur, ancak secdeye varırken bedenin tamamen hareket etmesi gerekmez.
Şafi mezhebine göre tilavet secdesi, sünnet bir ibadet olup, Kur’an-ı Kerim’in secde ayetlerinden birinin okunmasıyla yapılır. Tilavet secdesi, hem namazda hem de namaz dışında yapılabilir ve birçok duası ile sevap kazandırıcı bir ibadet olarak kabul edilir.