Egemenlik Kayıtsız Şartsız Milletindir.
29 Ekim 1923 Cumhuriyet tarihimizin ilan edildigi gün.
Peki nedir Cumhuriyet? Bugünlere nasıl gelmiş öğrenelim.
Cumhuriyet, 29 Ekim 1923’te Türkiye Büyük Millet Meclisinde (TBMM) “Yaşasın” nidalarıyla kabul edildi.
İlk toplantısını 23 Nisan 1920’de yapan TBMM’nin kabul ettiği 1921 Anayasası’nın ”Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir” olan birinci maddesi, açıkça belirtilmese de ”Cumhuriyet” rejiminin habercisiydi.
Ancak ”Cumhuriyeti kabul etmek”, 16 Nisan 1923’te görevini tamamlayan Birinci Meclise değil, 11 Ağustos 1923’te toplanan İkinci Meclise nasip olacaktı.
İkinci Meclis, Başkanlığa Mustafa Kemal Paşa’yı, ikinci başkanlığa Ali Fuat (Cebesoy) Paşa’yı seçti; başbakanlığa Ali Fethi (Okyar) getirildi. Mecliste oluşan muhalif grubun eleştirilerinin yoğunlaşması üzerine Mustafa Kemal başkanlığında 25 Ekim’de toplanan Bakanlar Kurulu, istifa etmeyi ve yeni hükümette hiçbir görev almamayı benimsedi.
Bakanların istifaları 27 Ekim’de Meclis’te okundu. Meclis, yeni Bakanlar Kurulu için oluşturulan listeler üzerinde anlaşma sağlayamadı. Uzun süredir ”Cumhuriyet” düşüncesini içinde barındıran Mustafa Kemal, bu siyasi bunalım üzerine zamanın geldiğine karar verdi. Yakın çalışma arkadaşlarını, 28 Ekim akşamı Çankaya’da yemeğe çağıran Mustafa Kemal, onlara
”Yarın Cumhuriyeti ilan edeceğiz.” dedi.
Mustafa Kemal ve yemekten sonra kalmasını istediği İsmet (İnönü) Paşa, Cumhuriyet’in ilanına ilişkin anayasa değişikliği üzerinde çalıştı.
Halk Fırkası, 29 Ekim’de yaptığı toplantıda, Mustafa Kemal’i hükümet bunalımını çözmekle görevlendirdi.
Mustafa Kemal de Cumhuriyet’in ilanına yönelik anayasa değişikliği önergesini açıkladı.
Meclis Grubu’nda ve sonra TBMM Genel Kurulu’nda Anayasa’nın 1, 2, 10, 11, ve 12’nci maddelerinin değiştirilmesinin kabul edilmesiyle ”Cumhuriyet” resmen ilan edildi. ”Yaşasın Cumhuriyet!” nidaları,
TBMM Genel Kurulunun duvarlarında yankılandı.
Peki;
CUMHURİYET NE ZAMAN BAYRAM OLARAK KUTLANMAYA BAŞLANDI?
Türk halkı, 29 Ekim gecesi ve 30 Ekim günü Cumhuriyetin ilanını kutladı. 26 Ekim 1924’te yayımlanan kararname ile Cumhuriyetin ilanının 101 pare top atışı ve düzenlenecek etkinliklerle kutlanmasına karar verildi. Karar doğrultusunda 29 Ekim 1924’teki etkinlikler, kutlamaların başlangıcı oldu.
Hariciye Vekaleti, 2 Şubat 1925’te bir kanun teklifiyle 29 Ekim’in bayram olmasını önerdi. Teklif, Meclis Anayasa Komisyonu tarafından incelendi ve 18 Nisan’da karara bağlandı. TBMM’de teklifin 19 Nisan’da kabul edilmesiyle 29 Ekim, 1925 yılından bu yana ”Milli Bayram” olarak kutlanmaya başlandı.
Cumhuriyet kaç kere ilan edildi bilir misiniz?
Her kız çocuğu ilkokula başladığında cumhuriyet bir kere daha ilan edildi.
Her kadın sandık başına gittiğinde, Her genç. Fikrini özgürce ifade ettiğinde. Her hastalanan kendine bakacak bir doktor bulduğunda,
Her milli sporcumuz marşımızı çaldırdığında,
Her bilim insanımızın başarısı, bize en büyük mirasın ilim ve akıl olduğunu hatırlattığında, Cumhuriyet bir kere daha ilan edildi.
Ve biz bu milyonlarca kere ilan edilen.
Cumhuriyetimize aşığız..
Cumhuriyetimizin 97. yılı kutlu olsun.
