Recep YILMAZ-İnşaat Mühendisi

Demiryolu ulaşımı dünya tarihinde yerini aldığından bugüne geçen süre zarfında ulaşım araçları çeşitlenmiş olsa bile daima bir uygarlık simgesi olmuştur. Ancak bir taraftan da ulaşımın gelişmesi hammadde ve pazara ulaşımı kolaylaştırdığı için sömürgeci devletlerin imtiyaz savaşlarına sahne olmuştur. Demiryolu yapımında imtiyazlar edinerek Anadolu’nun içlerine ulaşmak isteyen bu devletler böylelikle sanayinin temel hammaddelerinden olan demir ve kömüre de ulaşmış olacaklardır.

Osmanlı Devleti döneminde Anadolu topraklarında ilk demiryolunun yapımı bu şekilde başlamıştır. Sultan Abdülmecit döneminde 1856 yılında İngiliz Ottoman Railway Company (ORC) şirketine verilen ve 1857 yılında yapımına başlanan yüz otuz kilometrelik İzmir-Aydın demiryolu imtiyazı ile bu topraklarda ilk demiryolu yapımına başlanmıştır. Ege’nin önemli tarım ürünleri bu demiryolu ile düşük maliyetle ve hızlı bir şekilde İzmir limanına taşınabilecektir. Aynı zamanda bu İngiliz şirketi demiryolunun etrafında otuzar millik bir koridor oluşturacak şekilde maden arama ve ormanları kullanma hakkı da elde etmiştir. Ardından Fransız ve Alman şirketlerinin de elde ettiği çeşitli imtiyazlarla Anadolu’dan Bağdat’a uzanan bir demiryolu hattı yapılmıştır. Bunun dışında yapılan diğer hatlarla demiryolu yapımı Birinci Paylaşım Savaşı’na kadar devam etmiştir.

1919-1922 Ulusal Kurtuluş Savaşımızın ardından kurulan genç Cumhuriyet’in ise en çok ilgilendiği konulardan biri demiryolu yapımı olmuştur. Bir yandan yeni demiryolu hatlarının inşaatına başlarken bir yandan da Osmanlı döneminden kalan ve yabancı şirketlerin mülkiyetinde olan demiryolu hatlarının kamulaştırılmasına devam edilmiştir. Gazi Mustafa Kemal Atatürk demiryolu konusunda oldukça deneyimli bir subay olan Behiç (Erkin) Bey’i önce milli demiryollarını kurması için genel müdürlüğe ardından ise Nafia Vekilliği’ne getirmiştir. Cumhuriyet’in ilk yıllarından itibaren demiryolları Behiç Bey ile altın çağını yaşamıştır.

Genç Cumhuriyet’in hemen yapımına başladığı demiryolu hatlarından ilki daha önce Ankara’dan Yahşihan’a kadar olan kısmı yapılmış olan ve devamında Sivas’a uzanacak olan Yahşihan-Yerköy hattıdır. Yapımına Nisan 1924’te başlanılmasından sonra dönemin zor şartlarında 20 Kasım 1925 tarihinde demiryolu Yerköy’e uzanmış ve Yerköy istasyonu hizmete açılmıştır.

21 Kasım 1925 tarihli Cumhuriyet Gazetesi, “Yerköy tren istasyonu dün merasimle açıldı” başlığıyla verdiği haberde açılışın 19 kişilik bir heyet tarafından yapıldığını yazar. Açılış için Yerköy istasyonuna dönemin Meclis Başkanı Balıkesir Milletvekili Kazım (Özalp) Paşa gelir. Fotoğraftaki kalın kürklü kişi Kazım (Özalp) Paşa’dır. Atatürk’ün Harp Okulu’ndan sınıf arkadaşıdır. Kazım Paşa’nın yanında ki milletvekili heyetiyle birlikteYozgat Milletvekili Süleyman Sırrı (İçöz) Bey de açılışta bulunmaktadır.

Cumhuriyet’in ilk yıllarında Ankara’dan Sivas’a uzanan bu demiryolu hattının Yerköy’den sonra neden Yozgat’a uğramadığı konusunda Yozgat kamuoyunda zaman zaman tartışmalar gündeme gelebiliyor. İyi niyetli tartışmaların yanında art niyetli çabalarla ‘cezalı şehir’ kara propagandası da yürütülebiliyor. Maalesef geniş bir kesim sorgulamadan bu yalanlara inanabilmekte! Aslında Osmanlı döneminde hazırlanan güzergâh planında da Yozgat’a uğramamaktadır. Bu konu hakkında çok fazla bilinmeyen bir detay ise Cumhuriyet döneminde Nafia Vekâleti yani Bayındırlık Bakanlığı önce bu hattın güzergâhını“Şefaatli’den sonra Kanak çayı vadisini takip ederek Peyik (Doğankent) ve Karamağara (Saraykent) üzerinden ulaşacağı Tokat (Musaköy) taraflarında Samsun’dan gelecek hatta bağlanacak şekilde” belirlemiştir. Bütçesi de 23 Mart 1924 tarihinde bu isimle kanunlaşmıştır.Ancak beraberinde yapılan teknik tartışmalarda bu güzergâh uzunca bir mesafede ciddi bir yerleşim yerinden geçmemesinden ve güzergâhın çok fazla engebeli olmasından kaynaklı revize edilerek vadi boyunca güneye doğru kaydırılmış ve Kayseri gibi önemli bir ticaret şehrinden geçirilmiştir.